Wat is waar?
Hoofdstuk 25
Meditatie is inzicht hebben. Contemplatie is zijn.
Gebruik de contemplatie om te kunnen handelen, niet om te kunnen vergeten.
Het ontdekken van de juiste waarden leidt spontaan tot concentratie.
Wat verstaan jullie onder meditatie en waarom mediteer je? Als je er soms concentratie mee bedoelt, dat is iets heel anders dan meditatie, al vraagt echt mediteren om concentratie. Laten we dus eerst eens kijken wat concentratie is. Als je je concentreert, richt je je denken op een beeld of een idee dat je aanstaat en probeer je het te dwingen daarbij stil te blijven staan. Terwijl je zo probeert je te concentreren, dringen andere ideeën, andere beelden bij je binnen en je probeert die terzijde te schuiven en je denken terug te brengen bij het specifieke beeld van je keuze. Dat proces van binnendringen en in conflict komen blijft doorgaan terwijl je probeert je te concentreren. Je dwingt jezelf gefixeerd te blijven op een idee dat niet uit natuurlijke, levendige belangstelling is ontstaan, want als dat wel zo was zou er geen conflict zijn, dan zou je je spontaan en moeiteloos concentreren.
Die innerlijke dwang, die je meditatie noemt, geeft je geen inzicht; je oefent je er alleen maar in gefixeerd te blijven op een bepaald idee, waar je niet echt in geïnteresseerd bent. Je concentratie is louter inspanning gebaseerd op vooroordeel en op een gekunstelde voorkeur en leidt tot stagnatie in je denken. In werkelijkheid probeer je door wat je meditatie noemt te ontkomen aan de conflicten. Op die manier vernauw je je geest tot steriliteit en je gevoelens verstarren. Deze concentratie leidt niet tot het vrij zijn van het denken; ze is niet dynamisch, niet creatief.
Voor mij is dit proces een voortdurende beperking van het denken. Terwijl het denken zelf altijd in beweging is. Als jullie mediteren, forceer je door je verlangens, door je sympathieën en antipathieën, je geest in een bepaalde richting, in plaats van hem vrij te maken van elke weerstand, zodat hij spontaan soepel, schrander en bij uitstek verfijnd wordt. Als jullie je een uur lang op een bepaald idee kunnen concentreren, denk je dat je echt hebt gemediteerd, je voelt je dolgelukkig, omdat je in staat geweest bent je denken in toom te houden, op een idee gefixeerd te houden. Zoals ik al eens eerder heb gezegd, iets meester worden betekent dat je er de slaaf van wordt.
Als je daarentegen een soepele, scherpzinnige geest hebt, die tot de kern van een idee kan doordringen en er daarmee vrij van is, zal die in staat zijn echt onderscheid te maken en inzicht te hebben in het onbegrensde.
Hoe moet je dat doen? Hoe moet je je geest vrij maken, zodat hij niet gebonden is aan een idee? Je kunt jezelf niet hypnotiseren tot je je verbeeldt dat je geest vrij van ideeën is. Alles wat je doet, voelt en denkt is gebaseerd op een idee en is daardoor begrensd, maar je geest is alleen in staat onderscheid te maken als hij volledig vrij van ideeën is, dan alleen gaat onderscheid maken moeiteloos en kun je onmiddellijk herkennen wat de allerhoogste waarde heeft.
Om nu in die toestand te komen, die ook weer niet echt een toestand is, van steeds maar doorstromend denken, dat niet door ideeën geconditioneerd is, kun je er niet over gaan zitten mediteren, want als je dat doet, roep je alleen maar weerstand op, doordat je probeert je geest zo te beheersen dat hij geen enkel idee zal hebben. Terwijl als je probeert helemaal, voor honderd procent, in het nu te leven, je je ervan bewust zult worden dat je onderscheid maken op ideeën berust. Als je je daar goed bewust van bent, begint die bewustheid je geest vrij te maken van de gebondenheid aan die ideeën
Het is echt heel simpel. Om te ontdekken of je gebonden bent, moet je wat doen, je moet niet stil blijven zitten en je afvragen of je al dan niet gebonden bent. Door een actieve manier van leven, door de intensiteit waarmee je leeft, ga je besef krijgen van je beperkingen en dat besef maakt je vrij. Dan roep je geen verzet meer op en is er dus ook geen sprake meer van de zinloze vormingspogingen van de zelfdiscipline.
Als je je geest in bedwang houdt, heb je geen inzicht, je vernauwt je geest alleen maar en daardoor kom je onder druk te staan en word je nerveus, maar als je een soepele geest hebt kun je onmiddellijk onderscheiden wat de juiste waarden zijn en wordt zelfbedwang dus een onnodige belemmering.
Wat gebeurt er als je je concentreert om te mediteren? Je denkt niet, je bent alleen maar in een strijd verwikkeld en verspilt daarmee je energie. Als je nu probeert je te concentreren en er komen ideeën bij je op, vecht daar dan niet tegen, laat ze rijpen in je geest, dan zul je ze op hun juiste waarde kunnen schatten. Dat is nu echt de functie van de geest, daarbij is geen sprake van dwang en dus ook niet van inspanning, van druk.
De mensen die denken dat ze spiritueel zijn staan meestal onder zware druk, omdat ze en ander nadoen en daardoor een gevecht met zichzelf verwikkeld zijn. Ze hunkeren ernaar iets te zijn. Terwijl een ander fanatiek op geld uit is, zijn jullie op spiritualiteit uit. Allebei streef je ernaar je verlangens te bevredigen. Als je geest zo sterk wordt beheerst door een beweegreden, door een drijfveer, door een idee, leeft hij niet meer.
Je wilt ontdekken wat het leven is, of het kosmisch bewustzijn is, of er plaats in is voor gerechtigheid en gelijkheid, of het leven eenheid is, alomvattendheid, opdat je geest op basis van dat idee kunt trainen, zodat je er gelijk aan kunt worden. Dat is dus niets anders dan zelfverheerlijking, terwijl ik het heb over volkomen vrij zijn van ikbesef.
Wanneer denk je over jezelf na? Als je iets in de weg gelegd wordt; je wordt je van jezelf bewust als je op een belemmering stuit. Door die belemmering raak je innerlijk verdeeld, wat er de oorzaak van wordt dat je in verzet komt, en om dat verzet te overwinnen leg je jezelf een strenge discipline op. Eerst moeten de ideeën verdwijnen, pas dan kun je onderscheid maken.
Geestelijke discipline ontstaat doordat je genoeg in iets geïnteresseerd bent, door de extase van het inzicht. Als je in iets geïnteresseerd bent, ben je in staat je te concentreren. Begeerte stelt haar eigen wetten. Interesse creëert haar eigen discipline. Je moet er dus eerst achter komen of je erin geïnteresseerd bent inzicht te hebben in het leven, in iedere ervaring; en als je dat bent, zal dat leiden tot een vanzelfsprekende, elegante geestelijke discipline en een ongedwongen beschouwelijke innerlijke houding. Als daarentegen, om je geest in bedwang te houden, je vastberadenheid en je wil inzet, versterk je alleen maar de tegenstellingen, zodat het ikbesef nog toeneemt.
Let er eens op hoe je iets wat prettig is nastreeft. Je hoeft je niet extra in te spannen om je te concentreren, je gaat er gewoon achteraan. Je kijkt er voortdurend naar uit, je denkt er over, in gedachten wordt je verwachting telkens en telkens weer vervuld. Daar heb je geen geestelijke discipline bij nodig, omdat je geïnteresseerd bent. Probeer er dus eerst achter te komen welke dingen in het leven je werkelijk interesseren. Als je begeerten met elkaar in strijd zijn, zet je je wilskracht in om dwang uit te oefenen, maar als je begeerte onverdeeld uitgaat naar datgene waardoor ze aangetrokken wordt, is er geen conflict en hoef je je dus niet in te spannen om je te beheersen.
Ik ken veel mensen die zich aan bepaalde geestelijke disciplines hebben onderworpen en jarenlang gemediteerd hebben. Anders gezegd, ze hebben geleerd zichzelf onder druk te zetten. Ze hebben alle onderling tegenstrijdige gedachten verdrongen en zich vastgeklampt aan een bepaald idee. Waar het volgens mij om gaat is niet dat je gedachten verdringt, maar dat je inzicht hebt in iedere ervaring, doordat je geestelijk alert bent. Echt geconcentreerd zijn is inzicht hebben in de volle betekenis van iedere ervaring, van elke gedachte en elk gevoel. Dan is je geest alert en flexibel.
Als je de juiste waarden in het leven ontdekt raak je vanzelf geconcentreerd. Breng geen scheiding aan tussen je geconcentreerd zijn, je meditatie en je handelen in het dagelijkse leven.
Zoals het nu is houd je je denken en voelen binnen bepaalde grenzen door zelfdiscipline, zelfbeheersing, maar als je je denken en voelen ongehinderd in daden over laat gaan, zul je besef krijgen van de beperkingen die je worden opgelegd door de maatschappij en door de traditie, door je angst en door je inspanningen om je aan te passen. Door dat besef zul je de juiste waarde van je daden ontdekken en die ontdekking leidt tot spontaan geconcentreerd zijn en de vreugde van het mediteren.
In dit natuurlijke, spontane geconcentreerd zijn, dat meditatie of ware contemplatie is, is er geen sprake van enige inspanning om de geest een bepaalde richting op te sturen of hem te trainen of leiding te geven. Deze meditatie is het leven in al zijn volheid, heel de dag lang. Het is je denken en voelen onbelemmerd in daden over te laten gaan.
Dit is de vreugde van de meditatie, niet het aanbidden van een afbeelding of het herhalen van bepaalde woorden en ook niet de diepe vergetelheid waarin het 'zelf' verzinkt tijdens het najagen van een systeem, wat niet anders is dan het volledig lamleggen van het denken en voelen.
De vreugde van de meditatie is erin gelegen dat je spontaan leeft, met de intelligentie op haar hoogtepunt.
Wat is waar?
Hoofdstuk 25
Jiddu Krishnamurti. Wat is waar? Over waarheid en leven. Themaboek aforismen waarheid zijnjiddu leven mens wijsheid inzicht vrij handelen denken. 1934.