Wat is waar?

Hoofdstuk 26

Besef kent geen keuze.

Spontaan handelen maakt leven tot een vreugde. Als je wilt leven als een bloem, zonder inspanning, volledig vanzelf, intens, helemaal in het nu, kun je je denken en voelen niet laten worstelen om steeds meer naar zich toe te halen, wat alleen maar leidt tot het onderscheid van 'ik' en 'niet ik', van een hoger en lager 'zelf'. Die verdeeldheid brengt je op het idee van zelfbeheersing of zelfdiscipline. Voor mij is zelfdiscipline precies het tegengestelde van de bloei van het leven. Waarom leg je jezelf een bepaalde discipline op? Waarom zou dat moeten? Je zaait eerst, door al je verlangens, verdeeldheid in je denken en dan probeer je het lagere onder de discipline van het hogere te brengen. Daarmee sluit je je alleen maar aan bij de gevestigde opvattingen over goed en kwaad. Je zelfdiscipline komt voort uit angst en uit hebzucht en waar hebzucht, angst en begerigheid heersen, daar is geen ruimte voor een juist onderscheidingsvermogen. Hoe kun je onderscheiden wat juist en blijvend is als je geest altijd vervuld is van verlangens voor de toekomst of in zijn waarnemingen belemmerd wordt door het verleden? Zolang je geestelijk, door al je verlangens, in de verdeeldheid blijft steken, mist het leven alle wezenlijke waarde en is een juiste beoordeling onmogelijk.

Ik pleit niet voor zelfvoldaanheid of voor tevredenheid. Integendeel. Zolang de geest nog op de een of andere manier aan iets gebonden is, is hij niet in staat de vele belemmeringen te onderscheiden, die een juiste waarneming in de weg staan. Om die belemmeringen te ontdekken moet je volledig besef krijgen van wat je zegt, doet, denkt en voelt. De gloed van dat besef geeft je ogenblikkelijk inzicht in oorzaak en gevolg, wat leidt tot die toestand van evenwicht zonder strijd of inspanningen.

Besef is vrij zijn van ikbewustzijn. Besef hebben is iets anders dan het steeds herhalen van het idee dat je tot besef moet komen, wat alleen maar tot een herinnering wordt.

Ik zal je een verhaal vertellen. Een duizend poot kreeg van een vriend van hem de vraag: “Hoe weet jij wanneer je je achtentachtigste poot moet verzetten?” En de duizendpoot ging erover nadenken hoe hij nu eigenlijk wist wanneer hij zijn achtentachtigste poot moest verzetten, tot hij zich tenslotte helemaal niet meer kon bewegen.

Er bestaat geen techniek of systeem waardoor je zou kunnen leren besef te hebben. Besef krijg je door jezelf voortdurend in harmonie met de bestaande situatie te brengen. En als je dat steeds doet kun je geen systeem volgen; je zult elke methode ontkrachten. Wil je tot besef kunnen komen, dan moet je denken intens zijn en niets uitsluiten. Als je angstig bent, streef je ernaar moedig te zijn, daardoor wordt moedig zijn tot niet meer dan een vlucht voor de angst, tot het tegengestelde van de angst. Het onder het vloerkleed schuiven van je angst noem je moed. Het conflict van de tegengestelden blijft bestaan, maar als je volledig besef krijgt van de oorzaak van de angst, verdwijnt de angst zelf en ben je daardoor zowel vrij van de angst als van het tegendeel ervan, de moed. Wat voor gedachten er ook bij je opkomen, denk ze tot het einde door, al de belemmeringen die worden opgeroepen door de publieke opinie, door vroegere gezagsdragers, door wensen voor de toekomst, door je idealen en je neiging van alles naar je toe te halen. Door ze op die manier onder ogen te zien, zul je van die belemmeringen bevrijd worden.

Als je voor een persoonlijke crisis komt te staan, moet je daarover nadenken en als je er goed over nadenkt raakt dat je gevoelens en door de intensiteit van die gevoelservaring kom je tot een juiste beslissing. Om vast te stellen hoe je moet handelen, moet je denken worden gecompleteerd met gevoelsmatig besef. Dat besef is vrij van persoonlijke weerstanden, van persoonlijke sympathieën of antipathieën.

Word wakker, kom tot besef, en stel zo vast of je, als individu, helemaal op jezelf staat of dat je alleen maar en machine bent, die door zowel collectieve als individuele verlangens wordt beheerst. Je zult voor jezelf moeten vaststellen of je echt zelfstandig denkt, niemand kan dat voor je doen. Om je denken te completeren met gevoelsmatig besef moet je alleen zijn en aan zelfbeschouwing doen. Ik gebruik dat woord niet in de beperkte betekenis van ikbesef hebben, maar in de zin van alert en oplettend zijn, er achter zien te komen of je gevoelens en gedachten reacties zijn van een collectief willen of van je eigen persoonlijke verlangens. In die oplettendheid komt het denken in gevoelsmatig besef tot vervulling. Dat is intuïtie.

Je denken staat los van je emoties, je denkt niet met gevoel. Je reacties zetten je aan het denken, maar je durft niet volledig door te denken tot in dat gevoelsmatige besef, want als je dat zou doen, zou je gedwongen worden alle banden los te maken die je nu houvast geven. Je moet uiterst eenvoudig worden, intelligent.

Als je echt vrij bent van het onderscheiden van denken en voelen als twee afzonderlijke functies, is er evenmin sprake van een verstandelijk als van een gevoelsmatig besef; er is dan een volmaakt besef, waarin denken en voelen tot een geheel zijn samengesmolten. In besef heeft alle onderscheid opgehouden te bestaan. Het handelen waarbij je persoonlijk onderscheid maakt kan pas ophouden als het denken zichzelf completeert met gevoelsmatig besef, dat wil zeggen, als er een volmaakt evenwicht is tussen denken en voelen.

Wat is waar?

Hoofdstuk 26

Jiddu Krishnamurti. Wat is waar? Over waarheid en leven. Themaboek aforismen waarheid zijnjiddu leven mens wijsheid inzicht vrij handelen denken. 1934.