Wat is waar?
Hoofdstuk 20
Bekommer je om de bron van het lijden en niet om de kreet van pijn.
Handelen moet voortkomen uit innerlijk contact met de waarheid. De waarheid is eeuwig en overwint alles.
Alle reacties moeten ertoe leiden dat je eigen handelen zuiver is.
Eenvoud is zuiver handelen.
Als je je bewust wordt van het ikbesef ontdek je het verschil tussen het belangrijke en het onbelangrijke, tussen echte en valse waarden. Je handelen wordt dan aan banden gelegd, maar alleen door zo te handelen kun je je bevrijden. Dat is niet zo moeilijk als het klinkt. Zodra je probeert juiste waarden te vinden, span je je in om een keuze te maken, wat niet zonder lijden gaat. Als je verlangens worden beheerst door angst en gemakzucht, roept de inspanning om onderscheid te maken waanideeen op. Juist door die inspanning kom je tot een volledig besef van het “zelf”.
De meeste mensen blijven hangen tussen deze twee: handelen dat tot niet weten leidt en handelen waarbij het belangrijke met het onbelangrijke wordt verward. Het handelen vanuit niet weten maakt geen enkel onderscheid, het gaat gepaard met lijden, zonder dat de oorzaak daarvan wordt ingezien. Dan is er ook nog handelen dat zowel het belangrijke als het onbelangrijke omvat. Anders gezegd, zolang je niet echt inzicht hebt in je handelen, trekt de nevel van het niet weten niet op. Door je bewust te worden van het verschil tussen wat belangrijk en wat onbelangrijk is, leer je het ikbesef kennen.
Kijk eens naar het handelen dat uit niet weten voortkomt. Dat kent de tegengestelden niet en bekommert zich alleen om het onbelangrijke. Wie in dit handelen verstrikt geraakt is, lijdt in de sfeer van het gebonden zijn, zonder te weten hoe hij zich kan bevrijden. Dat wil zeggen, hij omringt zich met het onbelangrijke en ondanks dat hij lijdt, in die sfeer van niet weten en van het onbelangrijke, verlangt hij niet naar de vrijheid.
Neem iemand die rijkdom vergaart. In het proces van het vergaren lijdt hij, hij is wreed, hij zoekt de genoegens van het onbelangrijke. Terwijl hij steeds meer rijkdom vergaart, klampt hij zich daaraan vast, zonder dat hij leert wat de echte waarde is van geld, namelijk dat je je er niet aan hecht. Hoewel hij actief bezig is rijkdom te vergaren, houdt dat hem alleen maar onwetend. Hij heeft niet geleerd hoe je het belangrijke onderscheidt van het onbelangrijke. Daardoor houdt zijn handelen hem in de ban van het niet weten.
Een ander voorbeeld is verering. Als je verering op een ander is gericht, is het alleen maar een activiteit die tot het onbelangrijke, tot het niet weten leidt. Als je je verlaat op een ander, wat verering is, steun je op die ander. Het vertrouwen dat een ander je zal verlossen, je hoop zal geven, leidt alleen maar tot niet weten, want het streeft naar het onbelangrijke en het is nog altijd leven zonder onderscheid te maken wat je doet.
Dan is er nog de bezitsdrang, niet meer met betrekking tot geld, maar het verlangen een ander te bezitten. In dat verlangen lijd je, je bent jaloers, wreed, zelfzuchtig; en als je niet begrijpt wat liefde is, namelijk onthecht zijn zonder onverschillig te zijn, dan streef je nog naar een handelen dat tot niet weten leidt en ben je nog in de greep van het onbelangrijke.
Waar inspanningen en keuzes maken aan de orde zijn, daar wordt geleden; en er moet geleden worden, zolang de mens gebonden is aan de keuze tussen het belangrijke en het onbelangrijke. Kijk eens naar jezelf. Je zult zien dat, als je geheime verlangens hebt waar je geen inzicht in hebt en als dat wat je doet uit die verlangens voortkomt, je handelen, in plaats van je vrij te maken, je steeds meer in de houdgreep van het lijden drijft. Maar door je intens bewust te worden van jezelf, dat wil zeggen door jezelf te onderzoeken, door in jezelf te keren, ga je kiezen, ga je het belangrijke van het onbelangrijke onderscheiden. Keuzes maken is het steeds opnieuw ontdekken van de waarheid. In het maken van het juiste onderscheid zetelt de vrijheid, het vervuld zijn van het eeuwige, die verrukking, die zich altijd weer vernieuwt. Geluk is thuis zijn in het wezenlijk belangrijke.
Juist handelen, zonder beweegredenen, is alleen mogelijk als alle onvervulde verlangens hebben opgehouden. Je kunt vrijuit, op een niet mis te verstane manier handelen als je in de geest vrij bent van het zintuiglijke en alleen dan zal alles wat je doet niet meer die complete chaos veroorzaken die nu in de wereld heerst. Handelen zonder beweegredenen is echt vrij; het is niet berekenend, het is niet op iets uit. Even iets doen wat je prettig vindt is nog geen spontaniteit. Spontaan handelen komt uit de volheid van het helder waarnemen dat alleen is te verwezenlijken door het proces van het je innerlijk vrij maken van hebzucht. Alleen door te handelen kun je de talloze sferen van onvervuld verlangen zichtbaar maken die je gevangen houden. Handelen leert je niets, het bevrijdt je alleen maar, maar jullie denken dat je ervaring nodig hebt om te kunnen leren. Je zoekt in je ervaringen, in je handelingen, iets dat je wilt begrijpen. Daardoor heeft je handelen geen enkele waarde voor je; je gebruikt het alleen om verder te kunnen komen, om te groeien, om je te ontplooien. Daarmee maakt je handelen het leed alleen maar groter, het bevrijdt je er niet van. Handelen betekent voor jullie dat je iets toevoegt, het getuigt niet van wijsheid. Je stapelt alleen maar kennis op kennis met het idee dat je daardoor inzicht krijgt, terwijl je in werkelijkheid steeds meer de gevangene van de ervaring wordt. De ware functie van het handelen, geestelijk, emotioneel en fysiek, is je te ontdoen van alle sferen van hunkerend verlangen, want op de juiste manier handelen is vrij van beweegreden.
Je kunt niet van de waarheid vervuld worden door je van alles toe te eigenen, of het nu gaat om deugden, kwaliteiten of dingen; dat gaat alleen door steeds overal diep in door te dringen, een activiteit die altijd in het nu plaatsvindt. Als je zo geconcentreerd en met die soepelheid van geest in het nu leeft, komen je denken en voelen tot besef van de oorzaak van het lijden en wordt je geest zo bevrijd van de beperkingen van het onvervulde verlangen. Terwijl, hoe gevarieerd en talrijk je ervaringen ook mogen zijn, als je beweegredenen hebt voor wat je doet, je handelen de volheid van leven in het nu te niet zal doen.
De ware kunstenaar heeft alle gevoel van het persoonlijke achter zich gelaten.
Creatief ben je in een moment van evenwicht.
Een echte kunstenaar verandert als hij schildert telkens zijn manier van uitdrukken en vindt met zijn verf en penselen steeds een nieuwe techniek. Maar als je je gaat hechten aan de manier waarop de kunstenaar op het linnen tot uitdrukking brengt wat hij voelt, iets wat altijd leeft en dus niet te beschrijven is, dan word je zo levenloos als een dode boomstronk.
De ware kunstenaar, schilder, beeldhouwer of componist, heeft alle gevoel van het persoonlijke achter zich gelaten, al kan hij wel een individuele techniek hebben. De ware kunstenaar is boven de ijdelheid van het individuele verheven. Maar hij moet wel een eigen speciale techniek hebben en in die techniek kan vooruitgang zitten, maar niet in het besef van het bevrijd zijn. De volmaakte kunstenaar leeft een leven waarin geen bewustzijn van het “zelf” meer is.
Als je schilder bent en naast een nog groter schilder leeft, word je gestimuleerd. Maar als dat prikkelen van je belangstelling niet leidt tot dieper inzicht, is het weinig waard.
Ik wil mezelf niet op een voetstuk zetten om vereerd te worden en volgelingen te hebben, want het uiteindelijke inzicht in de waarheid ligt in iedereen besloten. Ik wil je helpen volledig te beseffen dat de eenwording met de waarheid door je eigen inspanningen tot stand komt en niet door iets of iemand te vereren.
Elke stimulering is vergankelijk. Maar ik spreek over iets dat niet voorbij gaat, dat niet is te vinden door de een of andere stimulering, maar door voortdurend en bij volharding intens te leven. Wie volledig in het nu leeft, is een levenskunstenaar. Waardering voor kunst gaat niet noodzakelijkerwijs samen met het levensinzicht waarbij je volkomen vrij bent van ikbesef en van gebondenheid aan het verlangen. Wie ernaar streeft een te zijn met de waarheid, kan er niet iets persoonlijks op na houden waardoor hij levensinzicht hoopt te krijgen.
Wat is waar?
Hoofdstuk 20
Jiddu Krishnamurti. Wat is waar? Over waarheid en leven. Themaboek aforismen waarheid zijnjiddu leven mens wijsheid inzicht vrij handelen denken. 1934.