Wat is waar?
Hoofdstuk 5
Het leven is als een rivier, waarop je als een boot moet zijn, los van de oevers.
Je bent geneigd, misschien ligt het voor de hand, uit wat ik zeg een zinnetje te lichten en je daarop te concentreren, i.p.v. te proberen de betekenis van het geheel te begrijpen. Neem bijv. wat ik zei over niet gehecht zijn. Daar bedoel ik niet het tegenovergestelde van gehechtheid mee. Ik zie het leven niet in tegenstellingen. Ik zeg niet dat ik of gehecht of niet gehecht moet zijn, nee, doordat ik probeer te ontdekken wat de waarheid is, kom ik in een geestestoestand waarin geen tegengestelden zijn. En toen ik laatst zei dat mijn standpunt lijnrecht tegenover dat van jullie stond, bedoelde ik niet, dat ik het tegenovergestelde geloof van wat jullie geloven. Voor mij doet het er niet toe wat jullie allemaal geloven, dat is niet belangrijk.
Als je probeert je los te maken van de tegengestelden, van de gehechtheid zowel als van het niet gehecht zijn, zul je merken dat er een nieuw element, een nieuwe kracht, een nieuw inzicht ontstaat, dat je energie vrij maakt, niet om de tegengestelden te bestrijden, maar om je zoektocht voort te zetten en je daardoor vrij te maken van de tegengestelden.
In de waarheid, in het leven, in dat alles omvattende, kan geen tegengestelde zijn. Iets dat alles omvat, is heel en dus vrij van de beperktheid van de geest waarin de tegengestelden aanwezig zijn.
We hebben de neiging van het ene uiterste in het andere te vervallen. Als we aan bezit gehecht zijn, willen we op het andere uiterste overgaan en onverschillig voor bezit zijn. Het gaat er niet om of je al dan niet aan bezit gehecht bent. Maar je moet jezelf op de proef stellen. Als je arm bent, arm van geest, arm aan emoties of gewoon arm aan bezittingen, dan wil je rijk zijn, nietwaar? Je wilt kunnen beschikken over rijkdom van geest en over sterke emoties. Dat is alleen maar streven naar een tegengestelde en in elk tegengestelde ligt dat besloten waaraan je probeert te ontsnappen.
Als je arm bent wil je rijk zijn en door het contrast weet je wat het is om rijk te zijn. Je streeft in gedachten naar rijkdom en zo roep je door je verlangen het tegengestelde in het leven, terwijl je, als je het feit erkent dat je arm bent en probeert vrij te zijn van het hele idee “armoede”, het tegengestelde uitbant en iets nieuws ontdekt, dat we niet gehecht zijn zullen noemen, een volmaakte vrijheid, dat is de ware onthechting en niet het overgaan op het andere uiterste of het tegengestelde.
Als je een hekel aan iemand hebt, heeft het geen zin te zeggen dat je van hem moet houden, dat leidt tot schijnheiligheid. Maar als je probeert vrij te zijn van het hele idee ‘een hekel hebben aan’ word je vrij van het idee van onderscheid maken, van het hebben van sympathieën en antipathieën. Je kunt dit niet met je verstand doen; je kunt niet zeggen: “Ik moet vrij zijn van antipathieën” en jezelf op een verstandelijke manier voor de gek houden.
Ik weet wel, als ik de vraag: “Hoe kun je haat overwinnen?” zou beantwoorden met: “Heb lief i.p.v. te haten”, zou je denken dat je het beter begreep, maar dat zou niet zo zijn. De waarheid ligt niet in de sfeer van onderscheid maken, van bepaalde eigenschappen hebben en staat buiten de tijd. Als je echt van liefde vervuld bent, maak je geen onderscheid tussen personen. Ik heb het nu over liefde en niet zintuiglijke gewaarwordingen. Ik zeg dat de ware liefde geen onderscheid kent; onderscheid ontstaat alleen in je denken. Dualiteit is er als de geest de slaaf is van het ikbesef. Zolang je je niet bevrijd hebt van de oorzaak van de dualiteit, zal alleen het aankweken van bepaalde eigenschappen je niet van het idee ‘onderscheid maken’ afhelpen. Begrijp dit vooral niet verkeerd. Je weet niets zolang je de essentiële waarde van het leven niet begrijpt. Zoek dus niet naar deugden, maar liever naar de oorzaak van het onderscheid maken. Die oorzaak is het ikbesef.
Als je je eenzaam voelt, zoek je voortdurend gezelschap en probeer je met allerlei nieuwe ideeën, met amusement, dat gevoel te onderdrukken; je probeert jezelf te ontlopen door je te verliezen in het doen van goede werken, maar de wonde plek van de eenzaamheid, ook al bedek je die onder allerlei zintuiglijke gewaarwordingen, blijft ongenezen. Terwijl, als je je bewust wordt van je eenzaamheid, als je die onder ogen ziet en niet probeert er aan te ontkomen, je, doordat je ze onder ogen ziet, waakzaam wordt. Dan ga je beseffen hoe je aan het proberen bent de eenzaamheid te ontlopen, je ziet heel scherp hoe je denken je op een slimme manier bedriegt. Iedere keer dat je je bewust wordt van het feit dat je op de vlucht bent, word je door die bewustwording rijker aan wijsheid.
Door de toestand waarin je verkeert als feit te erkennen en niet te proberen er aan te ontkomen, word je vrij van de tegengestelden.
Neem bijv. angst. Je kunt je angst niet verdrijven alleen door aan te komen met een tegengestelde ervan. Als je angstig bent, vecht er dan niet tegen en probeer niet een onverschrokken houding aan te nemen, maar zie dat je te weten komt waarom je bang bent. Onderzoek dat, zoek het uit, ontloop het niet door een stel andere angsten naar voren te schuiven, ga het na.
De grondoorzaak van angst is gebaseerd op egoïsme, daaruit ontwikkelen zich de diverse subtielere vormen van angst. Maar als je er steeds naar streeft je volledig bewust te zijn van jezelf en daardoor vrij te zijn van ikbesef, dan houdt de angst op.
Het is zinloos het ene tegengestelde met het andere te bestrijden, dat bedoelde ik toen ik zei: “ Wring je niet in bochten omwille van een ideaal.” Een ideaal is niets anders dan het tegengestelde van iets. Overal om je heen zie je mensen die zich idealen hebben gesteld, prachtige idealen en zich dan omwille van die idealen in allerlei bochten wringen, omdat ze bang zijn voor hun eigen egoïsme en denken dat ze door een ideaal te hebben dat egoïsme zullen overwinnen. Dat betekent dus dat het ideaal het tegengestelde wordt van waar ze bij zichzelf bang voor zijn. Daardoor zijn ze losgeraakt van het leven, al de aantrekkelijkheid van het leven, van het zich kunnen bijstellen hebben ze verloren. Daarom zeg ik, wees vrij van je idealen; daaruit ontstaat de volheid van het zijn dat zich steeds vernieuwt. Dat is geluk; geluk is niet een stelletje idealen waar je je aan vastklampt omdat je bang bent voor je eigen egoïsme. Probeer je bewust te worden van je verlangens, wat iets anders is dan ikgericht worden. Ikgericht word je alleen als je uit onvervuld verlangen een tegengestelde nastreeft, als je probeert je eenzaamheid te ontlopen in overvloed, in een rijkdom aan ideeën. Als je je ervoor inzet je zonder iets te verlangen van de eenzaamheid te bevrijden, door oplettend te zijn bij alles wat je doet, zul je niet langer het verzet oproepen dat het ikbesef is, maar maak je je geest vrij van zijn beperktheid.
De zuiverste manier van handelen is dus een proces waarin je je van alles ontdoet en niet een waarin je zoveel mogelijk bemachtigt.
Ik ben bang dat er velen zijn die alleen maar napraten wat ik zeg, zonder dat ze, door er zelf over na te denken en zich er zelf voor in te spannen, die werkelijkheid ontdekken, waar ik het over heb. Als je spontaan jezelf bent, zonder pretenties, zonder er aanspraak op te maken iets bijzonders te zijn en als je niet bang bent, als je echt nergens aan gehecht en daardoor volkomen alleen bent, zonder dat je je eenzaam voelt, zul je inzicht in het leven krijgen. Als jullie, in wie het leven huist, in wie het “al” aanwezig is, hebben opgehouden de voldoening van de tegengestelden te zoeken, zul je tot heelheid komen. Je bent nu in de greep van de tegengestelden. Je probeert er het juiste evenwicht tussen te vinden, i.p.v. ernaar te streven vrij te zijn van zowel het ene als het andere. Als je een evenwicht tussen tegengestelden zoekt, zul je het niet vinden, maar als je vrij bent van zowel het ene als het andere, komt een nieuw inzicht tot stand. Bevrijding wil niet zeggen harmonie tussen twee tegengestelden, maar het volledig uitbannen van het ikbesef, dat verdeeldheid zaait.
Als je vrij bent van die verzameling eigenschappen die het ego vormen, is er geen angst en geen tegengestelde. Dat is dus waar het om gaat.
Wat is waar?
Hoofdstuk 5
Jiddu Krishnamurti. Wat is waar? Over waarheid en leven. Themaboek aforismen waarheid zijnjiddu leven mens wijsheid inzicht vrij handelen denken. 1934.