Wat is waar?
Hoofdstuk 2
Ontdek waar je heimelijk je toevlucht zoekt.
Wat brengt je op ideeën? Onvervuld verlangen. Je hebt iets voor ogen, een doel, een bepaald resultaat en je maakt je er een voorstelling van hoe je het zult bereiken. Je hoort b.v. iets over het idee over menselijke volmaaktheid en je zegt bij jezelf: “Bij die moet ik in de leer gaan, ik moet worden zoals die”. Dat idee bepaalt je leven, je wordt er de slaaf van, je hunkerende verlangen gaat alleen wat meer in het verborgene te werk. Je bent niet bezig je geestelijk te bevrijden van de oorzaak van je beperktheid, n.l. van dat verlangen, je verandert het alleen van gewone menselijke zelfzucht in een meer ‘spiritueel’, wat verfijnder eigenbelang, de versterking van je ego. En die geleidelijke versterking van je ego noem je geestelijke vooruitgang. Langzamerhand laat je dat waar je verlangen naar uitging los. Je zegt tegen jezelf: “Alleen het ‘zelf’ bestaat. Ikzelf ben het hele universum, God”.
Dat wat je inspireerde, dat wat je vormde, heeft zijn betekenis voor je verloren, maar datzelfde hunkerende verlangen heeft dit nieuwe glorieuze idee bij je gewekt dat jij het universum bent.
Ook al stel je je misschien voor dat je het heelal bent, dat je kosmisch bewustzijn bent, je blijft de gevangene van je onvervulde verlangens, met al hun strijd en begrensdheid. Dus voel je je gedwongen een nieuwe verklaring te zoeken, terwijl je vasthoudt aan alle illusies die op de bodem van dat onvervulde verlangen zijn gegroeid. Je zegt nu bij jezelf: “Er is opperste gerechtigheid, een universele wet en de liefde van God, daarom zal ik alles aanvaarden zoals het is”. Je komt in een toestand van berusting, die enkel een nieuwe illusie is. Een gevoel van troost, geboren uit dat onvervulde verlangen, is er het gevolg van.
In al zulke door illusies bepaalde sferen slijt je je dagen. Je blijft binnen een ervan, je verbeeldend dat je het ultieme hebt gevonden, tot het hunkerende verlangen je naar een volgende drijft. Je creëert de ene illusie na de andere, je zwerft van de ene naar de andere, altijd de slaaf van de verborgen eisen van je onvervulde verlangens. Op die manier verbeeld je je dat je je steeds verder ontwikkelt, in een eindeloos verloop van tijd. Geestelijk beleef je op je tocht door al die waanideeen de voldoening van het bijzondere, want je hebt het idee dat je telkens van een lagere naar een hogere bewustzijnstoestand gaat. Maar het enige wat je bereikt is dat je je meer en meer van anderen gaat onderscheiden en zo veroorzaak je een eindeloze verwijdering, die verzet wekt. Wat eenheid lijkt is louter eentonigheid, want jij wordt het model, waarnaar anderen worden gevormd. Zolang je met verzet te kampen hebt, ben je je bewust van je ‘zelf’ en is er dat hunkerende verlangen, hoe glorieus de illusie van versterking van het ‘zelf’ ook mag zijn, hoe alomvattend de sfeer waarmee je je vereenzelvigt ook mag lijken.
Voor mij bestaat er maar een waarheid, het vrij zijn van onvervulde verlangens, van zelfbewustheid; een vrijheid zonder het onderscheid maken dat de dualiteit kenmerkt. Al het overige is louter illusie, oneindig in verscheidenheid, in faam en aanzien. De heilige, de zondaar, de slaaf, de overwinnaar, de man van vele deugden, met al zijn spirituele wapenfeiten; als onvervuld verlangen hun leven bepaalt hebben ze allemaal een zelfde soort illusies. Er mag dan een enorme afstand in ruimte en tijd tussen hen zijn, maar de heilige, die zich heeft ontwikkeld uit de zondaar, is alleen maar van de illusie van het lagere overgegaan op de illusie van het hogere.
Als het ego is verdreven, zul je weten. Als je het gevoel van afgescheidenheid hebt uitgebannen, als je je hebt bevrijd van al het onvervulde verlangen, zul je weten dat er niet zoiets is als ‘de Ene’. Er is iets anders. Jullie proberen je voor te stellen wat de waarheid is. Je zegt dat het leven dit wel en dat niet is, dat het leven eenheid is, dat het ‘de Ene’ is. Ik verzeker je, je kunt je onmogelijk een voorstelling maken van wat deze extase is, of zelfs maar hoe ze is; je kunt er onmogelijk over denken, omdat wat je denkt aan de oppervlakte blijft en je geest alleen als waarnemer functioneert. De geest wordt beperkt door een bepaalde gezindheid en kan zich dus geen voorstelling maken. Als de geest het eenmaal kan nalaten zich met zichzelf bezig te houden, dan zal hij weten. Met je verstand denk je erover wat waarheid is; door te lezen en te luisteren maak je je er een bepaalde voorstelling van en dan probeer je je leven vorm te geven op basis van die voorstelling, van dat beeld.
Als ik iets over mezelf mag zeggen, ik heb mij nooit een voorstelling van de waarheid gemaakt, ik heb er nooit naar verlangt de waarheid in bezit te hebben. Hoe kun je iets willen hebben als je niet weet wat het is? Maar ik wist wat me aan banden legde, wat mijn gedachten en gevoelens verlamde en mijn energie verspilde. Ik wist de dingen die je gemakkelijk kunt weten. Dus doordat ik mij bevrijd heb van het onvervulde verlangen, dat de oorzaak is van zoveel belemmeringen, weet ik wat waarheid is. Maar als iemand me verteld had wat het was en ik me er een voorstelling van had gemaakt en mijn leven naar dat idee had ingericht, dan zou het niet de waarheid, maar een levenloos ding zijn geweest, een resultaat dat waardeloos was geworden. En dat is wat jullie proberen te doen.
Jullie willen op de een of andere duidelijk aangegeven manier tot de waarheid komen, via een wonder of aan de hand van een gids. Je wilt er komen zonder een traan te laten. Je wilt dat van de waarheid zoals je het noemt ‘iets praktisch’ wordt gemaakt, zodat je dat als voorbeeld kunt volgen. En omdat de hele structuur van je denken er op gericht is iets in bezit krijgen of iets na te doen, is wat je bereikt waardeloos, niets dan leegte en maar een enkeling ziet in hoe armzalig dat is.
Probeer niet vast te stellen wat de waarheid is, probeer niet er achter te komen door naar mij te luisteren, probeer ook niet het aan te voelen. Dat is vergeefse moeite. Zelfs al voel je het af en toe even, probeer dan niet het vast te houden, maar neem de oorzaak van je verzet ertegen weg, en je zult weten. Op die manier bevrijdt je jezelf en wordt je niet tot een machine, tot een ding dat aan algemeen geldende normen voldoet. Dit is de enige natuurlijke, menselijke manier om tot de waarheid te komen. Als je je bewust wordt van jezelf, besef je wat je aan banden legt. In het proces van bewustwording ontdek je waar je allemaal aan vasthoudt en alleen door dat proces word je bevrijd. Die zekerheid geeft je de echte intelligentie, het onderscheidingsvermogen.
Probeer dus niet je voor te stellen wat de waarheid is door uitspraken te doen als dat de waarheid een vlam in vele lampen is of dat we in de toekomst allemaal een zullen zijn. Dat zijn vrome wensen, producten van een uniform en volgens algemene normen functionerend gedachteleven, waarin je hoopt dat je zonder je te hoeven in te spannen een volslagen vrede zult vinden, wat niets anders dan een dood geboren idee is. Maar als je innerlijk vrij bent van het idee van een toekomst, als je niet probeert een voorstelling te maken van het onvoorstelbare, maar in het heden leeft, wordt, doordat je de vele lagen van onvervuld verlangen blootlegt, de extase van het leven werkelijkheid. Op die manier breng je orde in de wereld.
Als je beseft dat alle ideeën en bindingen worden veroorzaakt door onvervuld verlangen, door zelfbewustheid en als je je geest van dat verlangen kunt bevrijden, dan hoef je die waandenkbeelden niet te hebben. Om vrij te zijn van onvervulde verlangens, moet je waakzaam zijn, aanhoudend oplettend, nooit laks. Dat is de ware vorm van inspanning.
Ook al word je door volkomen alleen te staan in de hoogste graad individueel, je hebt al het specifieke daarvan verloren en je bent als het water dat past in ieder vat. Maar als je innerlijk de last draagt van de toekomst, van ideeën, zal het leven uit je weg stromen en is je rust niets anders dan stagnatie.
Je ideeën over een spirituele levensinstelling, over vooruitgang en over succes zijn gebaseerd op hebzucht, daarom ga je bepaalde eigenschappen aankweken en creëer je verschillen, die het idee van ‘dat van jou’ en ‘dat van mij’ doen ontstaan. Je hebt je eigen speciale karakter, je eigen speciale verlangens, geestelijk ben je aan alle kanten omgeven door afgrenzingen, die voortkomen uit je onvervulde verlangens en het product zijn van gevoelens en waarnemingen. Door het moeizame proces van het je allerlei dingen eigen maken creëer je een dwaling, die je het ‘ik’ noemt en die dwaling volg je lange tijd, tot je door eigen beleving beseft dat het een waanvoorstelling is die niets met de werkelijkheid heeft uit te staan en dan ga je, i.p.v. ermee af te rekenen, er voor weglopen.
Je zegt dat je de waarheid zult zoeken, maar de waarheid is waar je gedachten zijn, ze staat niet los van je gedachten en gevoelens, ze is in de mens zelf te vinden en het ‘ik’ is alleen geleidelijk te overwinnen door in te zien wat er de oorzaak van is. Je moet gaan beseffen wat de oorzaak is van wat je zelf hebt teweeggebracht, van je eigen illusies, want als je de oorzaak niet kent, kun je je nooit bevrijden van het gevolg.
De waarheid, die niet te beschrijven werkelijkheid die geen begin en geen einde heeft, kun je niet vinden door navolging, door goede werken te doen of door deugden, die maar aangeleerd zijn. Pas als alle inspanningen, alle hunkerende verlangens ophouden, als je in je gedachten en je gevoelens vrij bent van alle wensen, wat iets anders is dan noodzakelijke behoeften hebben, pas dan ontdek je de echte waarde en de verrukking van een spontaan, natuurlijk leven, dat scheppend en zich steeds vernieuwend niet aan tijd onderhevig is.
Ik heb gevochten, geleden en geploeterd voor ik tot het besef kwam dat het proces van het je allerlei dingen eigen maken lijden met zich mee brengt.
En nu zeg ik: hoe meer je je eigen maakt, des te meer wil je hebben en des te leger wordt je leven. Met het proces van je allerlei dingen toe eigenen roep je de toekomst in het leven, omdat de deugden die je tot de jouwe wilt maken altijd in de toekomst liggen, in een ver verschiet. Wat je vooruitgang noemt is daarom niet meer dan het steeds weer binnenhalen van een leegte, altijd in de toekomst en daardoor leef je niet volledig in het heden. Als je voortdurend van begeerte en hebzucht vervuld bent, kun je nooit in de heelheid van het heden leven. Je zwoegt, je werkt je tot iets op, je lijdt zonder ophouden, maar je leven werpt geen vruchten af, want in het streven je allerlei dingen eigen te maken is dat wat je je eigen maakt vergankelijk, dat wat je als essentieel beschouwt, wordt leeg en zinloos.
Dit zijn niet alleen maar theorieën, ik vertel je over wat ik beleef, ik vertel je over dat wat ik tot een blijvende werkelijkheid heb gemaakt en waarvan de verrukking mateloos is. Ik heb mijzelf bevrijd van oorzaak en gevolg en ik weet wat ik zeg. Ik heb het over het leven zelf en ik ken het gezegende van de waarheid. Op jullie komt het misschien over als een theorie, omdat je er niet in leeft. Je zult zeggen: “Hoe kan ik, als mens van deze wereld, in die wereld leven zonder onvervulde verlangens?”. Hebben jullie ooit geprobeerd zonder verlangens te leven? Heb je ooit ingezien wat de oorzaak van het lijden is en bij jezelf gezegd: “ Ik zal vrij zijn van die oorzaak”? Met je verstand zie je wat die oorzaak is en hoe moeilijk het is er vrij van te zijn. Daarom probeer je het nooit, maar zeg je: “Een mens kan in deze wereld niet leven zonder onvervulde verlangens, hij moet in deze beschaving voor zichzelf vechten, anders wordt hij verpletterd, in de grond gestampt”. Je hebt het niet geprobeerd, daarom kun je niet zeggen wat er zal gebeuren. Je denkt erover na, maar omdat je het niet geprobeerd hebt, is wat je erover denkt louter theorie en daardoor weinig waard. Maar als je je gevoelsmatig bewust bent van dit idee van een leven volkomen vrij van verlangens, dan zul je zien dat je de omstandigheden meester bent, doordat je zo eindeloos flexibel kunt zijn dat je je nergens aan hecht en dus geen angst kent. Omdat je vrij bent van gevoelsreacties op een waarneming, neem je waar zonder onder de bekoring van zulke reacties te raken.
Angst is gebrek aan evenwicht.
Tenzij alle angst totaal verdwijnt, leidt alles wat je doet tot beperktheid en tot leed.
Angst wordt versterkt door je er aan over te geven.
Als je innerlijk niet met angsten belast bent, leef je in extase.
Wat is waar?
Hoofdstuk 2
Jiddu Krishnamurti. Wat is waar? Over waarheid en leven. Themaboek aforismen waarheid zijnjiddu leven mens wijsheid inzicht vrij handelen denken. 1934.