Opening naar het onbegrensde.

Het heden is het geheel van de tijd.

1 ste toespraak in Washington 20 april 1985

Dit is geen lezing over een bepaald onderwerp, volgens een of ander wetenschappelijk of filosofisch systeem. Lezingen zijn bedoeld om informatie of instructie te geven over een bepaald onderwerp. Maar dat is niet wat wij gaan doen. Dit is geen lezing; en het is evenmin een vorm van amusement. Speciaal in dit land is het erg de gewoonte om geamuseerd te worden, vermaakt, om op de sensatiezucht te werken. Wij gaan vandaag en morgenochtend samen een gesprek voeren, over heel ons bestaan, vanaf het ogenblik dat we geboren worden, tot we sterven.

Gedurende die periode, of die nu 50, 90 of 100 jaar duurt, maken we allerlei problemen en moeilijkheden door. We hebben problemen, economische, maatschappelijke en religieuze; problemen met persoonlijke relaties, problemen om ons individueel waar te maken, we willen hier of daar gesetteld raken. En we zitten met talloze verwondingen, psychologisch gesproken: angsten, genot, sensaties. Er is erg veel angst, bij alle mensen, erg veel bezorgdheid, onzekerheid en streven naar genot. Ook maken alle mensen op deze mooie aarde veel leed door, eenzaamheid. Over dat alles gaan wij samen praten. En over de plaats van de religie in deze tijd. En we gaan het samen ook hebben over het probleem van de dood, over wat een religieuze geest is, wat meditatie is en of er iets bestaat dat alle denken te boven gaat, of er in het leven iets is dat heilig is. Of zeggen we: alles is materie en dus leiden we een materialistisch leven?

Dus, zoals gezegd, dit is geen lezing, dit is een gesprek, tussen u en de spreker. Een gesprek dat geen elementen van bekering inhoudt, van propaganda maken of van nieuwe theorieën en ideeën of exotische onzin introduceren. Wij gaan, als u wilt, als twee vrienden met elkaar onze problemen bepraten. Ook al kennen wij elkaar niet, wij gaan praten, discussiëren, een gesprek voeren. En dat is van veel meer belang dan dat iemand een lezing voor u houdt, of dat u verteld wordt wat u moet doen, wat u moet geloven, of dat u een bepaalde overtuiging moet zijn toegedaan, enzovoort. Integendeel, wij gaan objectief en zakelijk observeren, zonder aan een of ander bepaald probleem of aan een specifieke theorie gebonden te zijn. Wij gaan samen bekijken wat de mensheid de wereld heeft aangedaan en wat wij elkaar hebben aangedaan.

De maatschappij waarin wij leven is door de mens gevormd. Ieder van ons heeft er een bijdrage aan geleverd. En als u bereid bent ondernemen we deze lange reis vol complicaties. Want het leven is heel gecompliceerd. En wij zijn er op gesteld die gecompliceerdheid te bekijken en steeds gecompliceerder te maken. Wij bekijken iets nooit eenvoudig, met ons verstand, met ons hart, met ons hele wezen. Laten wij dus samen die reis ondernemen. Waarbij de spreker op een objectieve, duidelijke en volkomen onpartijdige manier onder woorden brengt wat er gebeurt.

De mensheid bewoont deze aarde nu misschien zo'n miljoen of 50.000 jaar; wij wonen al vele, vele millennia op deze aarde. En in al die langdurige periodes heeft de mensheid geleden, genot gekend, eenzaamheid, wanhoop, onzekerheid, verwarring; een veelheid van keuzemogelijkheden en dus een veelheid van problemen. Er zijn oorlogen gevoerd, niet alleen in de materiële zin, bloedige oorlogen, maar ook oorlogen op het psychologische vlak. En de mensheid heeft zich afgevraagd of er vrede op aarde kan zijn. Dat is kennelijk niet mogelijk geweest. Er zijn momenteel zowat 40 oorlogen aan de gang, ideologisch, theoretisch, economisch en maatschappelijk. En sinds het begin van de geschiedschrijving, in misschien zowat vijf- of zesduizend jaar, zijn er praktisch ieder jaar oorlogen geweest. Ook nu bereiden we ons op oorlog voor. De ene ideologie, die van de communisten, de tirannieke, genadeloze Russische wereld en de democratische, zogenaamd democratische, Westerse wereld. Twee ideologieën, op voet van oorlog met elkaar. Oorlogen schijnen het gemeenschappelijk noodlot van de mensheid te zijn. Overal op de wereld zien we ook de bewapening zich opstapelen; nietige, kleine staatjes of stammen willen een hoogontwikkelde welvaartsmaatschappij zijn, zoals deze hier. Hoe kunnen we dan vrede op aarde hebben? Is dat eigenlijk wel mogelijk?

En er is ook al gezegd: er bestaat geen vrede op aarde, die is er alleen in de hemel. Dat wordt allemaal op verschillende manieren steeds herhaald, zowel in het Oosten, in India, als hier. Christenen hebben meer gedood dan iemand anders op deze aarde. Wij observeren dus, zonder partij te kiezen; dit zijn feiten, bestaande situaties. En dan hebben we de godsdiensten: het Christendom, de wereld van de Islam, de fundamentalisten, het Hindoeïsme en het Boeddhisme en de diverse sekten binnen het georganiseerde Christendom. En in India, in Azië, geloven ze in de Boeddha. In het Boeddhisme bestaat geen god; het Hindoeïsme kent, dat heeft iemand eens uitgerekend, ongeveer 300.000 goden. Dat is nog eens aardig, je kunt kiezen welke god je aanstaat. In het Christendom en bij de Islam is er maar één god, op basis van twee boeken, de Bijbel en de Koran. Godsdiensten hebben dus de mensheid verdeeld, net zoals het nationalisme, een vorm van veredeld stambesef. De fundamentalisten, zowel in India als hier en in Europa, draaien de klok terug, ze willen de godsdienst doen herleven. Heeft u wel eens goed naar dat woord 'herleven' gekeken? Je kunt alleen iets doen herleven dat dood of bijna dood is, niet iets dat leeft; een levend iets kun je niet doen herleven. En ook in dit land willen ze de godsdienst doen herleven! En datzelfde doen ze in verscheidene delen van de wereld. Er heerst dus verdeeldheid tussen nationaliteiten, godsdiensten, enzovoort.

De mens heeft altijd in conflict geleefd, zoals iedereen op deze wereld allerlei ellende doormaakt, allerlei verdriet, leed, uitzichtloze eenzaamheid. En aan dat alles willen we ontkomen. Maar wij gaan samen dit opmerkelijke verschijnsel bekijken, observeren, dat wat de mens tot stand gebracht heeft; na al die duizenden jaren blijft hij een barbaar, wreed, grof, vervuld van angst en haat. Het geweld in de wereld neemt toe. Dus wij stellen de vraag: kan er vrede zijn op deze aarde? Omdat zonder vrede, om te beginnen innerlijk, op het psychologische vlak, het brein niet tot bloei kan komen, de mens niet volledig, holistisch leven kan.

Dus, hoever zijn we gekomen, na deze lange evolutie? In die periode hebben we een immense ervaring opgedaan, heel veel kennis en informatie vergaard. Waarom verkeren wij mensen voortdurend in conflict? Dat is de eigenlijke vraag, want als er geen conflict is, dan is er vanzelf vrede. Wij onderzoeken dit samen, het is uw verantwoordelijkheid om u hierin te verdiepen, niet alleen verstandelijk, niet alleen met woorden, maar met uw hart, met uw brein, met heel uw wezen. En er achter komen waarom wij zijn wat we zijn.

We hebben het geprobeerd met diverse godsdiensten, diverse economische systemen, maatschappelijke verschillen, en toch leven we in conflict. Kan er aan dit conflict, in ieder van ons, een eind komen? Volledig, niet gedeeltelijk, niet af en toe. Dit is een bijzonder serieuze vraag, die een serieus antwoord eist, niet: “het is mogelijk”of “niet mogelijk”, maar er heel grondig op ingaan. Waarom de mensen, met inbegrip van u en misschien de spreker, levenslang in conflict verkeren, problemen hebben, in verdeeldheid leven. Waarom hebben wij de wereld opgesplitst in nationaliteiten, godsdienstige groeperingen, sociaal gedrag, wat al niet? Kunnen wij, vanmiddag, serieus onderzoeken of het mogelijk is aan conflict een eind te maken? Om te beginnen op het psychologische vlak, innerlijk, want als er innerlijk een bepaald soort van vrijheid is, dan zullen we een maatschappij teweegbrengen waarin geen conflict zal bestaan. Het is dus onze verantwoordelijkheid als mens, als zogenaamd individu, dat wij ons brein, onze energie, ons enthousiasme, serieus inzetten om hier zelf achter te komen. Niet volgens de een of andere filosoof, niet volgens de een of andere psychiater, enzovoort, maar zelf onderzoeken, observeren en ontdekken of dit conflict tussen twee mensen, al dan niet intiem met elkaar, of daar een eind aan zou kunnen komen.

Wat is conflict, waarom hebben wij met conflicten geleefd? Waarom hebben we problemen? Wat is een probleem? Onderzoek, samen met de spreker, vooral deze vraag: wat is een probleem? De etymologische betekenis van dat woord is: iets dat je toegeworpen wordt; een probleem is een uitdaging, iets waar je een antwoord op moet geven.

Als kind word je naar school gestuurd, daar heb je problemen met schrijven, problemen met wiskunde, geschiedenis, natuurkunde, scheikunde, enzovoort. Dus vanaf onze kinderjaren worden we erop getraind problemen te hebben. Ons brein wordt geconditioneerd, getraind, geleerd om problemen te hebben. Zie zelf in dat dit zo is, luister vooral niet alleen maar naar de spreker. Wij zijn samen bezig de problemen die u heeft te onderzoeken, te bekijken. Wij worden dus vanaf onze kinderjaren getraind, opgevoed, geconditioneerd om problemen te hebben. En als er zich nieuwe problemen aandienen, wat onvermijdelijk het geval zal zijn, probeert ons brein, dat al vol problemen zit, weer een nieuw probleem op te lossen; daardoor komen er steeds meer problemen. En zo gebeurt het ook in de wereld: de politici breiden overal in de wereld het aantal problemen steeds uit en ze hebben er geen antwoord op gevonden.

Dus, is het mogelijk een brein te hebben dat vrij van problemen is, zodat het problemen zou kunnen oplossen? Een brein dat niet met problemen volgepropt is? Is dat mogelijk? En dan ook: als je zegt dat het niet mogelijk is, of dat het mogelijk is, dan heb je het onderzoek stopgezet. Bij dit onderzoek is het van belang dat je sterk twijfelt, dat je sceptisch bent, dat je nooit iets kritiekloos aanneemt, omdat het je bevalt, omdat het naar je zin is. Daar is het leven te serieus voor.

Wij zouden ons dus niet alleen moeten verdiepen in het wezen van conflicten en problemen, maar ook, en misschien is dit veel belangrijker, reis de hele wereld rond, waarheen je maar wilt, ieder menselijk wezen op deze aarde, iedere mens, of hij nu in Rusland woont of in China, in Azië, in India, in Europa of hier, maakt allerlei leed door. Duizenden miljoenen hebben tranen gestort en zo nu en dan eens gelachen. Ieder menselijk wezen op deze aarde heeft grote eenzaamheid gekend, wanhoop,ongerustheid, verwarring, onzekerheid, net als u, ieder menselijk wezen: zwart, blank, pimpelpaars of wat voor kleur ook. In het psychologische vlak is dit een feit, een realiteit, geen verzinsel van de spreker; dit is een waarneembaar feit, je kunt het aflezen van ieder gezicht op deze aarde. En psychologisch gesproken bent u dus de rest van de mensheid; u mag dan lang of kort zijn, zwart of blank, of welke kleur u ook hebt, maar psychologisch gezien bent u de mensheid. Zie dit vooral in! Niet verstandelijk of ideologisch of als een hypothese, maar dit is een bestaand feit, een brandende realiteit, dat u, psychologisch gezien, de rest van de mensheid bent. Daarom bent u, psychologisch gesproken, geen individu. Ook al hebben de godsdiensten, behalve misschien stromingen in het Hindoeïsme en het Boeddhisme, het idee van individuele groei, van het redden van individuele zielen en al zulk gedoe, gekoesterd en aangemoedigd. Maar in werkelijkheid, is uw bewustzijn niet uw bewustzijn. Het is dat van de rest van de mensheid, omdat we allemaal dezelfde moeilijkheden doormaken, dezelfde eindeloze conflicten, enzovoort. Als je dit beseft,niet gevoelsmatig, niet als rationeel begrip, maar als iets dat een feit is, dat echt is, dat waar is, dan zul je geen medemens doden, dan zul je nooit iemand doden, evenmin met woorden, met het intellect, ideologisch als op het materiële vlak, omdat je dan jezelf doodt. Maar overal op de wereld is de individualiteit aangemoedigd, iedereen vecht voor zichzelf, zijn succes, zijn ontplooiing, zijn prestatie, streeft naar bevrediging van zijn begeerten en maakt een puinhoop van de wereld. Begrijp dit vooral heel goed! Wij zeggen niet dat ieder individu belangrijk is, integendeel. Als de wereldvrede u ter harte gaat, niet alleen de kleine vrede in uw eigen achtertuin; hele staten zijn tot achtertuin geworden, als dit u werkelijk raakt, zoals het de meeste serieuze mensen moet raken: dat u de rest van de mensheid bent. Dat is een zware verantwoordelijkheid.

We moeten dus op onze schreden terugkeren en er zelf achter komen waarom de mens de wereld heeft laten vervallen tot wat hij nu is. Wat is van dit alles de oorzaak? Waarom hebben wij van alles wat we aanpakken zo'n janboel gemaakt, in onze persoonlijke relaties, tussen man en vrouw, tussen mensen onderling? Waarom bestaan er conflicten tussen goden, uw god en die van de anderen? We moeten dus samen onderzoeken of het mogelijk is aan het conflict een eind te maken. Anders zullen we op deze wereld nooit vrede kennen.

Al lang voor het Christendom is er gesproken over vrede op aarde; lang voor het Christendom werden bomen vereerd, stenen, dieren, de natuur, de bliksem, de zon. Er was nooit iets van een godsbegrip, de aarde werd gezien als de moeder, die vereerd en instand gehouden moest worden, beschermd, ontzien; niet vernielen, zoals wij nu doen.

Dus, laten we samen op onderzoek uitgaan, en ik bedoel echt samen, niet zo dat ik het onderzoek doe en u maar een beetje luistert en het er al dan niet mee eens bent. Zouden wij vanmiddag dit hele idee, van het er mee eens zijn of niet, opzij kunnen zetten? Wilt u dat doen? Zodat we samen de dingen kunnen bekijken zoals ze zijn, niet zoals u denkt dat ze zijn, niet volgens uw idee of begrip of “dat wat is”. Bekijk ze zonder woorden, als dat mogelijk is, dat is veel moeilijker.

Om te beginnen: dit is de hedendaagse wereld waarin wij leven, daar kun je onmogelijk voor weglopen, via kloosters of via religieuze ervaringen en we moeten al onze ervaringen in twijfel trekken. De mens heeft alles wat op aarde maar mogelijk is gedaan om de werkelijkheid van het dagelijkse leven met al zijn verwikkelingen te ontlopen. Waarom hebben wij conflicten in onze relaties? Tussen man en vrouw is er verdeeldheid. En binnen die bijzondere relatie jaagt de man zijn eigen ambities na, zijn eigen hebzucht, zijn eigen begeerten, zijn eigen voldoening; en de vrouw doet precies hetzelfde. Ik weet niet of u dit alles zelf heeft opgemerkt. Dus er zijn twee ambitieuze, gedreven door begeerten, wezens, twee evenwijdige lijnen, die elkaar nooit ontmoeten, behalve misschien seksueel. Hoe kan er dan een relatie tussen twee mensen bestaan, als ieder van hen zijn eigen begeerten, ambities en hebzucht volgt?

Omdat er verdeeldheid heerst in deze relatie is er geen liefde. Dat woord “liefde” is vervuild, bespuwd, ontluisterd, het is geworden tot iets louter zinnelijks, iets van genot; liefde is iets anders dan genot, liefde is niet iets dat door het denken in elkaar gezet is, het is niet afhankelijk van sensatie. Hoe kan er nu een goede, echte relatie tussen twee mensen bestaan, als ieder van hen zijn eigen belangen nastreeft? Met het eigenbelang begint de corruptheid en de ondergang, of het nu gaat om een politicus of om een godsdienstige figuur. Eigenbelang beheerst de wereld en daarom is er conflict.

Waar dualiteit is, gescheidenheid zoals tussen Griek en Moslim, Jood en Arabier, zoals tussen de Christen die gelooft in de een of andere verlosser en de Hindoe die in al die dingen niet gelooft. Die verdeeldheid is een feit: nationale verdeeldheid, godsdienstige verdeeldheid, verdeeldheid tussen individuele personen.Waar verdeeldheid is, daar moet conflict bestaan; dat is een wet. Wij leven dus ons dagelijkse leven in een klein, begrenst zelf, het beperkte zelf niet als tegenstelling tot een hoger zelf: het zelf is altijd beperkt. En dat is de oorzaak van het conflict, de diepste kern van onze strijd, van ons leed, onze bezorgdheid, enzovoort.

Als je je dat bewust wordt, en de meeste mensen moeten zich dat wel bewust worden, dan niet omdat iemand je vertelt of omdat je een of ander filosofisch of psychologisch boek gelezen hebt; nee, omdat het gewoon een feit is. Iedereen houdt zich met zichzelf bezig en leeft in een afzonderlijk wereldje, helemaal voor zich alleen. Daarom bestaat er verdeeldheid tussen jou en die ander, tussen jou en je godsdienst, tussen jou en je god, tussen jou en je ideologieën. Is het nu mogelijk om in te zien, niet alleen verstandelijk, maar tot in je diepste wezen, dat jij de rest van de mensheid bent?

Wat je ook doet, goed of kwaad, heeft invloed op de rest van de mensheid, omdat jij de mensheid bent.

Je bewustzijn is niet van jou, je bewustzijn is gemaakt van zijn inhoud; zonder de inhoud is er geen bewustzijn. Je bewustzijn bestaat, net als dat van de rest van de mensheid, uit geloof, angsten, overtuigingen, goden, persoonlijke ambities, en zo meer. Je hele bewustzijn bestaat uit dit alles, dat door het denken in elkaar gezet is.

Ik hoop dat we samen op reis zijn, dat we samen dezelfde weg bewandelen, niet dat u naar een reeks ideeën zit te luisteren. Wij houden ons niet bezig met ideeën of ideologieën, maar wij zien de werkelijkheid onder ogen, want in de werkelijkheid, en voorbij die werkelijkheid, ligt de waarheid. Als we te maken hebben met waarheid, dan is dat iets uiterst gevaarlijks. Waarheid is iets heel gevaarlijks, want ze brengt een innerlijke revolutie teweeg.

Het is heel goed om vragen te stellen, weet u. En aan wie stelt u de vraag? Stelt u de vraag aan de spreker? Dat betekent dat u wacht op een antwoord van de spreker; dan bent u van de spreker afhankelijk, dan roept u guru's in het leven. Heeft u zich ooit verdiept in de vraag waarom wij vragen stellen? Niet dat u het niet zou moeten doen, maar we zijn aan het onderzoeken. Stel dat u de spreker een vraag stelt en dat hij hem beantwoordt; dan accepteert u dat antwoord of u wijst het af; als het u bevalt, als het aansluit bij uw conditionering of bij uw achtergrond, dan zegt u: “Ja, ik ben het volledig met u eens”. Of, als u het er niet mee eens bent, dan zegt u: “Wat een onzin!” Maar als u eens begint met de vraag zelf te onderzoeken. Staat het antwoord los van de vraag? Of ligt het antwoord in de vraag besloten? De geur van een bloem is de bloem; de bloem is juist de essentie van die geur. Maar wij zijn zo afhankelijk van anderen, om door ze geholpen te worden, aangemoedigd te worden, om ze al onze problemen op te laten lossen. Daarom, vanuit onze verwarring creëren we gezag: de guru's, de priesters. Dus bedenk, het is goed om vragen te stellen. Ik weet niet of u zich hier wel eens in verdiept hebt. Wij beheersen de kunst van het onderzoeken niet meer, de kunst van het discussiëren; niet partij kiezen, maar de dingen bekijken.

We zouden ook moeten onderzoeken waarom wij, vanaf onze kindertijd, gekwetst worden, psychologisch gesproken. De meesten van ons zijn, psychologisch gesproken, gewond; en door die verwondingen, die we ons al dan niet bewust zijn, ontstaan veel van onze problemen.

Die wonden lopen we op, als kind, door een uitbrander, doordat er iets lelijks gezegd wordt, iets wreeds, iets heftigs. We zijn gekwetst. En als je zegt ”we zijn gekwetst”, wie is dat dan, die gekwetst is? Is het het beeld omtrent jezelf dat je hebt opgebouwd, dat gekwetst is? De psyche, bedenk vooral, de spreker leest geen boeken over psychologie of filosofie of religieuze boeken; hij gaat gewoon met u op onderzoek uit. De psyche is het “ik” en het “ik” is het beeld omtrent mezelf dat ik heb opgebouwd. Daar is niets spiritueels aan; dat is ook weer zo'n verfoeilijk woord: “spiritueel”.

Dat beeld wordt gekwetst en dat dragen we ons hele leven mee; als een beeld ons niet bevalt, stellen we een ander samen dat ons wel aanstaat, en stimuleren dat; het is waardevol, belangrijk, het geeft ons leven intellectueel gezien betekenis.

Is het nu mogelijk om deze aarde te bewonen zonder er ook maar een enkel beeld op na te houden, omtrent wie dan ook, met inbegrip van God, als er zoiets bestaat, geen beeld van je vrouw en je kinderen, van je man, enzovoort? Er geen enkel beeld op na houden, dan is het mogelijk om nooit gekwetst te worden.

En we zouden ook, omdat onze tijd beperkt is, zorgvuldig moeten onderzoeken of het mogelijk is vrij van angst te zijn. Dat is werkelijk een belangrijke vraag om te stellen; niet zo dat ik hem voor u stel, maar dat u zichzelf die vraag stelt. Of dit mogelijk is, voor iemand die in de hedendaagse maatschappij leeft, met al die wreedheden, met heel die enorme gewelddadigheid, die steeds nog toeneemt. Bestaat er vrijheid van angst? Dit is iets heel anders dan analyseren. Alleen observeren, zonder ook maar enige vertekening. Deze zaal observeren bijvoorbeeld; hoeveel stoelen er staan, 500 of 400, de kleding van degene die naast je zit observeren, zijn gezicht, hoe hij praat; alleen observeren, niet bekritiseren, niet evalueren, niet beoordelen, maar observeren. Observeer een boom, de maan, de snel stromende beek. Als je zo observeert, stel je jezelf de vraag: “Wat is schoonheid?’.

Men praat heel wat af over schoonheid, in tijdschriften, hoe we mooi moeten zijn, je gezicht, je haar, je gelaatskleur, enzovoort. Wat is nu schoonheid? Is schoonheid te vinden in een afbeelding, in een schilderij, in zo'n merkwaardig modern bouwsel? Ligt er schoonheid in een gedicht besloten? Of in het louter lichamelijke, een gezicht, een lichaam? Hebt u deze vraag ooit gesteld? Als je schilder bent, of dichter, of schrijver, dan kun je iets heel mooi beschrijven, dan kun je iets schilderen dat mooi is of een gedicht maken dat werkelijk het diepste van je wezen roert. Wat is schoonheid? Hebt u dit wel eens opgemerkt: geef een kind een mooi stuk speelgoed, een stuk ingewikkeld speelgoed, hij is stout, hij gilt, hij is aan het spelen, als je hem dat stuk speelgoed geeft, wordt hij daar helemaal door in beslag genomen en al zijn speelsheid houdt op, zijn stoutigheid, als we dat woord kunnen gebruiken, omdat hij in beslag genomen is. In beslag genomen worden door een gedicht, door een schilderij, door een gezicht, als je je daartoe voelt aangetrokken, is dat in beslag genomen zijn dan schoonheid? Als je naar een prachtige berg kijkt met sneeuw op de top, eeuwige sneeuwvelden afgetekend tegen de blauwe lucht, dan verjaagt de immensiteit van die berg een seconde lang het “zelf”, het “ik”, met al “mijn” problemen, al “mijn” zorgen. Die majesteit van prachtige rotsblokken, de schitterend mooie valleien en de rivieren. Op dat moment, in die seconde, is er geen “zelf”. De berg heeft dus het “zelf” verjaagd, zoals het speelgoed het kind stil maakt. Die berg, die rivier, de diepte van de blauwe dalen, dat verjaagt een seconde lang al je problemen, al je futiliteiten en zorgen. Dan zeg je:”Wat mooi!”. Bestaat er nu schoonheid zonder dat we in beslag genomen worden door iets van buitenaf? Dat is schoonheid; schoonheid is waar het “zelf” niet is.

Begrijpt u mij? Het is uw probleem, uw leven, niet het leven van de spreker; het is uw leven, uw nietigheid, uw wanhoop, uw leed, waar wij over praten.

Dus, schoonheid is er als het ”zelf” er niet is. Dat vraagt intense meditatie, diepgaand onderzoek, een enorm besef van discipline. Het woord “discipline” wil zeggen: die ene discipel die van de meester leert. Leren is niet: leren gehoorzamen, je schikken, navolgen, je aanpassen, maar leren. Leren brengt zijn eigen enorme discipline mee, en voor dat innerlijke besef van schoonheid is discipline noodzakelijk.

Wat is angst? Nogmaals, de mensheid zit opgescheept met angst, de mens is nooit in staat geweest een oplossing te vinden voor de angst, nooit. Er zijn verschillende vormen van angst, u heeft misschien uw eigen persoonlijke vorm van angst, angst voor de dood, angst voor God, angst voor uw vrouw, angst voor uw man, angst voor de politici, wie weet hoeveel angsten de mensheid heeft, angst voor de duivel, enzovoort. Wat is angst? Niet alleen de ervaring van angst in zijn veelheid van vormen, maar werkelijk: de realiteit, de werkelijkheid van de angst. Hoe komt angst tot stand? Waarom heeft de mens, man of vrouw, waarom heeft de mensheid, en ieder mens afzonderlijk, angst geaccepteerd als horend bij het leven? Zoals u geweld geaccepteerd heeft als een deel van het leven, geweld op de televisie, oorlogsgeweld, het geweld in uw dagelijkse leven. Waarom accepteren we geweld?

Gaan angst en geweld niet samen? Wij onderzoeken dus de angst, de echte, de reële werkelijkheid van de angst; niet angst als idee. Begrijpt u het verschil? Angst als idee is iets anders dan angst als realiteit. Niet? Dus, wat is angst? Hoe ontstaat angst?

Welke relatie is er tussen angst en tijd, tussen angst en denken? Je kunt bang zijn voor de dag van morgen, of voor de vele dagen van morgen; angst voor de dood, de ultieme angst, of angst voor iets dat vroeger gebeurd is, in het verleden, angst voor wat er nu, op dit moment, gebeurt. We moeten dus samen op onderzoek uitgaan, vooral, de spreker blijft het herhalen, samen; want er is niet veel aan om tegen mijzelf te praten. Wordt angst veroorzaakt door tijd? Iemand heeft in het verleden iets gedaan, hij heeft je gekwetst. Het verleden, dat is tijd; de toekomst is tijd, het heden is tijd. Dus vragen wij: is tijd een centrale factor bij angst? Angst heeft erg veel vertakkingen, veel gebladerte. Maar het is niet goed als je de takken afsnoeit. Onze vraag is: wat is de wortel van de angst? Niet de veelheid van vormen van angst, want angst is angst. Uit angst hebben wij goden bedacht, verlossers. Als je absoluut vrij van angst bent, psychologisch gesproken, dan geeft dat een enorme opluchting, een geweldig gevoel van vrijheid; je hebt alle lasten van het leven van je afgeschud. Wij moeten ons dus heel serieus, heel grondig en met enige voorzichtigheid verdiepen in deze vraag: is tijd een factor? Kennelijk wel! Vandaag een goede baan hebben en hem dan morgen weer kwijt raken, daar ben ik bang voor. Overal waar we te maken hebben met angst, vinden we jaloezie, bezorgdheid, haat en geweld. Dus, tijd is een factor voor angst. Blijf dit nu vooral uitluisteren; vraag niet “Hoe kan ik de tijd stilzetten?”. Dat is het probleem niet, dat is een tamelijk onzinnige vraag.

Tijd is een factor en denken is een factor; denken over wat er vroeger gebeurd is, over wat er zou kunnen gebeuren; denken. Is denken een factor voor angst, heeft denken angst veroorzaakt? Zoals we zien, tijd heeft angst gebracht. Ja? Tijd; niet alleen tijd volgens de klok, maar tijd psychologisch gezien, innerlijke tijd: “ik zal zijn”; “ik ben geen goed mens, maar ik zal het worden”; “ik zal van mijn neiging tot geweld afkomen”; wat alweer de toekomst is; of: “ik heb geweld gebruikt, maar ik zal het niet wéér doen”. Dat veronderstelt allemaal tijd. Dus zouden wij moeten onderzoeken wat tijd is.

Bent u tot dit alles bereid, wilt u op dit alles ingaan? Werkelijk? Dat verbaast me wel! Want u bent allemaal geïnstrueerd, u bent allemaal voorgelicht, er is u allemaal verteld wat u moet doen, door psychologen, door priesters, door uw leiders; altijd vragen we weer om hulp en ontdekken we weer nieuwe manieren om geholpen te worden. We zijn dus de slaaf van anderen geworden; we beschikken nooit over de vrijheid om op onderzoek uit te gaan, om, psychologisch gesproken, volledig zelfstandig te zijn. We gaan ons dus nu verdiepen in de tijd. Wat is tijd? Afgezien van de klok, afgezien van zonsopgang en zonsondergang, de schoonheid van de zonsopgang en de schoonheid van de zonsondergang, afgezien van licht en donker, wat is tijd? Echt, als je dit innerlijk werkelijk inziet, wat tijd in wezen is, dan ontdek je bij jezelf het ongewone gevoel absoluut niet in de ban van de tijd te leven.

Tijd is het verleden. Mee eens? Tijd is de toekomst en tijd is het heden; die hele cyclus is tijd. Het verleden, je achtergrond, wat je gedaan hebt, wat je beleefd of ervaren hebt; je geconditioneerdheid als Christen, Hindoe, Boeddhist, enzovoort. Zonder het verleden zoud u hier nu niet zijn. U bent 2.000 jaar lang geprogrammeerd en de Hindoes tussen de 3.000 en 5.000 jaar lang; net als een computer herhalen ze alleen maar, telkens opnieuw. Dus, het verleden is het heden, wat u nu bent is het resultaat van het verleden. En morgen, of duizendmaal morgen, is wat u nu bent, dus de toekomst is nu. In het nu is alle tijd vervat; ook dat is een feit, een realiteit en geen theorie. Wat u bent is het produkt van het verleden en wat u morgen zult zijn is wat u nu bent; als ik nu tot geweld geneigd ben, zal ik dat morgen ook zijn. Dus morgen is vervat in het nu, in het heden. Tenzij ik een radicale, fundamentele verandering teweegbreng, zal ik zijn wat ik was. Dat wil zeggen, wij hebben een lange evolutie doorgemaakt, evolueren, evolueren en nog eens evolueren, en we zijn geëvolueerd tot wat we nu zijn. En als je dat spelletje blijft spelen, zul je de volgende dag nog steeds wreed en geneigd tot geweld zijn. Aangezien dus alle tijd vervat is in het nu, wat een feit is, een realiteit, kan er dan nu een totale verandering komen in heel ons gedrag, in onze manier van leven, denken en voelen? Geen Amerikaan, Hindoe of Boeddhist zijn, niets! Want als je niet een radicale verandering, een mutatie, teweegbrengt, op het psychologische vlak, dan zul je precies zo zijn als je in het verleden geweest bent. Is het nu eigenlijk wel mogelijk die mutatie in de psyche te realiseren?

Weet u, als je heel je leven naar het noorden hebt getrokken, één bepaalde richting hebt gevolgd, of helemaal geen richting had en gewoon maar alle kanten op zwalkte, zoals de meeste mensen, als je naar het noorden trekt en er komt iemand die je heel serieus iets vertelt en naar wie je heel serieus luistert, zodat je het niet alleen hoort met het gehoor van het oor, maar ook innerlijk, tot in je diepste wezen; en als je dan hoort zeggen: “Die weg die jij volgt, naar het noorden, die brengt je nergens, aan het eind daarvan is niets, ga liever naar het oosten, of naar het westen of naar het zuiden”, dan luister je en je zegt: “Dat zal ik doen”. Zodra je dat zegt, heb je een nieuwe richting ingeslagen en vindt er een mutatie plaats. De spreker maakt het nu erg eenvoudig, maar het is een heel ingewikkeld probleem, namelijk: tot in je diepste wezen beseffen dat je eeuwen, en eeuwenlang deze weg gevolgd hebt en dat dat absoluut niets veranderd heeft: we gebruiken nog steeds geweld, we zijn nog altijd wreed, enzovoort. Als je dat werkelijk echt onderkent,niet verstandelijk, niet met woorden, maar tot in je diepste wezen, dan kunt u een andere richting inslaan. In die seconde treedt er een mutatie op in de hersencellen zelf.

De spreker heeft deze kwestie met een paar neurologen besproken. Natuurlijk zijn ze het er niet helemaal mee eens, maar ze gaan een flink eind met je mee. Het blijft een spel, begrijpt u? Wij beschouwen het leven als een spel: gedeeltelijk goed en gedeeltelijk verkeerd; je kunt gelijk hebben en je kunt ongelijk hebben. Maar wij vragen ons nooit af wat de kunst van het leven is, en dat is de allergrootste kunst, groter dan welke vorm van kunst op deze wereld ook. De kunst om te leven.

Wij hebben gezegd: tijd is belangrijk, omdat wij aan de hand van de tijd leven; maar wij beleven de tijd niet ten volle, dat wil zeggen: niet als het heden. In het heden is alle tijd vervat, toekomst en verleden; als ik vandaag tot geweld geneigd ben, zal ik dat morgen ook zijn. Kan ik nu vandaag aan die neiging tot geweld een eind maken, volledig en niet gedeeltelijk? Ik kan dat. En ook: wordt angst veroorzaakt door denken? Natuurlijk is dat zo! Neem dit niet op gezag van de spreker aan, onderzoek het! Vandaag voel ik me veilig maar ik ben bang voor morgen, voor wat er zou kunnen gebeuren, er zou oorlog kunnen komen, er zou dit of dat kunnen gebeuren, er zou een catastrofe kunnen komen: ik ben bang. Dus tijd en denken zijn de wortels van de angst.

Wat is nu denken? Begrijpt u mijn vraag? Als tijd en denken de wortel van de angst zijn, en dat zijn ze, dat is de realiteit, wat is dan denken? Waarom is het denken de basis voor ons leven, ons handelen, voor alles wat wij doen? De prachtige kathedralen in Europa, de schoonheid, de structuur, de architectuur: door het denken opgebouwd. Alle godsdiensten en hun bezittingen, hun kledij, al die middeleeuwse gewaden, allemaal door het denken samengesteld; alle ritueel is door het denken bedacht en opgesteld. En in onze onderlinge relaties, zoals tussen man en vrouw, is het denken de basis van de relatie. Als je een auto bestuurt berust dat op denken, op herkenning; het is allemaal denken. Dus moeten wij onderzoeken wat denken is. Vermoedelijk is er niemand die zich deze vraag heeft gesteld; er zijn maar heel weinig mensen die dat doen. Wij stellen deze vraag al 60 jaar: wat is denken? Want als je er achter kunt komen wat de oorsprong is, wat het begin is, waarom in ons leven het denken zo buitengewoon belangrijk is geworden. Door dat onderzoek alleen al kan er een mutatie plaatsvinden. Wij stellen dus de vraag: “Wat is denken?”. Wacht niet tot ik het antwoord geef, onderzoek, observeer!

Denken is het woord; woorden zijn belangrijk, de klank van het woord, het karakteristieke van het woord, de diepgang, de schoonheid van een woord, vooral de klank. Ik zal niet nader ingaan op het punt van klank en stilte, misschien praten we daar morgen over. Denken maakt deel uit van het geheugen, niet? Als u absoluut geen geheugen had, zou u dan kunnen denken? Nee, dat zou u niet kunnen. Ons brein is het instrument van het geheugen, de herinnering aan dingen die gebeurd zijn, ervaringen, enzovoort, de hele achtergrond van het geheugen. Herinneringen ontstaan uit kennis, uit ervaringen. Ja? Dus ervaring, kennis, geheugen, en de respons van het geheugen is denken. Dit hele proces van ervaren, zich herinneren en vasthouden, wordt onze kennis. Ervaring is altijd begrensd, dat spreekt vanzelf.

Verschilt de ervaring van degene die ervaart? Laat uw hersens werken! Zie er achter te komen! Als er niemand is die ervaart, is er dan een ervaring? Natuurlijk niet. Dus degene die ervaart en de ervaring zijn dezelfde, net zoals de waarnemer en het waargenomene dezelfde zijn. De denker staat niet los van wat hij denkt, de denker is wat hij denkt.

Dus ervaring is beperkt, zoals we kunnen waarnemen in de wereld van de wetenschap of op ieder ander terrein. Ze voegen elke dag weer wat aan hun kennis toe, door ervaringen, door experimenten op dieren en al die gruwelijke dingen die er gebeuren. En die kennis is beperkt, want er wordt steeds aan toegevoegd. Dus is het geheugen beperkt, en vanuit dat geheugen is het denken beperkt. En omdat het denken beperkt is, moet het altijd conflict veroorzaken. Zie dit ontwikkelingspatroon, accepteer niet zonder meer wat de spreker zegt, dat heeft geen zin. Hij is geen autoriteit, hij is geen guru, gelukkig. Maar als wij samen dit feit kunnen waarnemen, dat denken en tijd de wortel van de angst zijn. Tijd en denken zijn een en hetzelfde, dat zijn niet twee afzonderlijke ontwikkelingen. Als je dit feit ziet, deze realiteit: dat tijd en denken de wortel van de angst zijn. Observeer dit in jezelf, niet weglopen voor de realiteit ervan, voor de waarheid van dit feit, dat angst hierdoor veroorzaakt wordt, door tijd en denken. Houd het vast, blijf bij het, loop er niet van weg, het is zo. Dan is het of je een kostbaar juweel in de hand houdt; bekijk alle schoonheid van dat juweel. Dan zul je zelf zien dat de angst, op het psychologische vlak, volledig ophoudt. En als er geen angst is, ben je vrij. En als die totale vrijheid een feit is, dan houd je er geen goden op na, geen rituelen; dan ben je een vrij mens.

Opening naar het onbegrensde.

Het heden is het geheel van de tijd.

1 ste toespraak in Washington 20 april 1985

Jiddu Krishnamurti. Opening naar het onbegrensde, eerste en tweede toespraak in Washington 1985.